Namık Alkan
Siyaset bilimci Doç. Dr. Acar Kutay, seçimler yaklaşırken iktidar ve muhalefetin durumunu kıymetlendirdi. Kutay, iktidar değişikliğini getirecek ve Türkiye’de bir değişim ve dönüşüm sürecinin önünü açacak olanın, AK Parti’nin iktisat başta olmak üzere Türkiye’nin problemlerini çözecek siyasi aktör olarak görülmesinden uzaklaşması olduğunu söyledi. AK Parti ve Erdoğan’a verilen dayanağın ekonomik kriz sürecinde hayli aşındığını ve MHP’nin oylarında da büyük bir düşüş olduğunu kaydeden Kutay, “Buradan dönüş sıkıntı görünüyor” dedi.
Siyaset bilimci Doç. Dr. Acar Kutay ‘KILIÇDAROĞLU’NUN ADAYLIĞINI ERDOĞAN KARŞISINDA ALABİLECEĞİ TAKVİYE BELİRLEYECEK’
Muhalefetin adayı olarak CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun ismi son devirde öne çıkıyor. Lakin ‘Altılı Masa’ bileşenlerinde Kılıçdaroğlu ismine şerh olmamasına rağmen, “Kazanabilir mi?” kaygısının devam ettiği konuşuluyor. ‘Altılı Masa’da olduğu söylenen bu kaygıda sizce haklılık hissesi var mı?
Böyle bir tasa yalnızca ‘Altılı Masa’ bileşenlerinde bulunmuyor. Kimi müellifler ve akademisyenler de Kemal Kılıçdaroğlu’nun Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanacak en güçlü aday olduğu konusunda telaşlarını lisana getiriyor. Gerçek şu ki; şu an Meral Akşener, Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş ortasında sayın Erdoğan karşısında en az dayanağı alan sayın Kılıçdaroğlu.
Kılıçdaroğlu, en güçlü muhalefet partisi olması ve şu ana dek muhalefet bileşenlerini bir ortada tutmak için üstlendiği yapan tavır nedeniyle aday olmayı ziyadesiyle hak ediyor. ‘Altılı Masa’ bileşenleri de bu nedenle kendisinin mümkün adaylığına şu kademede açıkça karşı çıkmıyor. Fakat Kılıçdaroğlu’nun adaylığının gündemde olduğu bir periyotta Ali Babacan’ın ortak adayda uzlaşma sağlanamazsa doğal olarak partisinin cumhurbaşkanı adayı olacağını açıklaması da Kılıçdaroğlu’nun muhtemel adaylığını takviyeler bir açıklama üzere durmuyor. Basına yansıdığı kadarıyla Ahmet Davutoğlu’nun da “Kazanabilir mi?” telaşıyla Kılıçdaroğlu’nun adaylığı konusunda çekimser olduğu biliniyor.
İYİ Parti’yi farklı bir yerde tutarsak, sağda konuşlanan partiler Kılıçdaroğlu’nun adaylığına sadece kazanma potansiyelini öne sürerek çekimser yaklaşmıyor. Bu çekimserliğin değerli bir nedeni de CHP’li bir adaya takviye vermekten kaçınmak… Bu partiler, özdeşlik kurdukları muhafazakâr seçmenin CHP aykırılığını önemsiyor görünüyor. Bu aksilik hala devam ediyor mu ya da ne kadar güçlü bilemiyoruz. Lakin, söylemsel seviyede de olsa bir mit olarak yerleşen CHP tersliği sağ siyaseti etkilemeye devam ediyor. Bu bağlamda, Meral Akşener’in tavrı başka sağ partilerden farklı. Akşener, CHP ile kurulan işbirliğini devam ettirmekte kararlı. Akşener, muhafazakâr seçmenin Alevi olması nedeniyle Kılıçdaroğlu’nu tercih etmeyeceği gündeme geldiğinde çok net ve güçlü bir refleks göstererek Kılıçdaroğlu’na dayanak verdi. Siyasete yerleşen mitler ve yerleşik kalıplar bu biçim çıkışlarla dönüşebilir.
Bu kaideler altında, Kılıçdaroğlu da kendi adaylığını dayatıyor üzere görünmekten şu ana dek kaçındı. Bu tavır kendisinin çizmek istediği güçlü önder profiliyle de uyumlu. Kılıçdaroğlu uzlaşmacı, tavizkar, uzlaşmacı ve birleştirici bir başkan imajı veriyor. Bu tavır, Türkiye’de son yıllarda giderek artan toplumsal kutuplaşmayı aşmak için gerçek olan tavır. Bu yüzden Kılıçdaroğlu uzlaşı ile gösterilen bir aday olmayı tercih edecektir. Adaylığını ‘Altılı Masa’ başkanlarının ortak açıklanmasıyla ilan etmek isteyecektir.
Ancak Kılıçdaroğlu’nun adaylığının, daha doğrusu, ‘Altılı Masa’nın ortak adayının son ana dek açıklanmayacağını düşünüyorum. Adayı son olarak kamuoyu araştırmalarında Erdoğan karşısında alabileceği takviye belirleyecek.
‘MUHALEFET PARTİLERİ ORTAK HAREKET ETMEK ZORUNDA’
Muhalefet nasıl bir seçim stratejisiyle kazanır? Cumhurbaşkanlığı adaylığı konusunda daha çok ortak adaylık konuşuluyor. Lakin burada HDP’nin de tavrı kıymetli. Muhalefetin Erdoğan’ı mağlubiyete uğratmasının sırrı nerede yatıyor?
Yeni seçim kanunu büyük partilerin terk edilen sisteme nazaran daha fazla milletvekili çıkarmasının önünü açıyor. Bu nedenle parlamento seçimlerinde daha fazla milletvekili kazandıran strateji tek bir parti listesi altında seçime girmek. Bu üç türlü gerçekleştirilebilir. Birincisi, tüm seçim bölgelerinde bir parti ismi altında (CHP ya da GÜZEL Parti) seçime girmek. İkincisi, güçlü oldukları seçim bölgeleri göz önüne alınarak birtakım vilayetlerde CHP birtakım vilayetlerde de ÂLÂ Parti altında liste oluşturmak. Üçüncüsü ise hem CHP hem de DÜZGÜN Parti’nin güçsüz olduğu bölgelerde ittifak içinde oy potansiyeli bu partilerden daha yüksek olan parti üzerinden liste oluşturmak.
Siyaset bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun’unun seçim kanununda değişiklik yapıldığı devirde farklı ittifak senaryolarını karşılaştırdığı hesaplamalara bakarsak, muhalefet için parlamento seçimlerinde en çok milletvekili çıkarmasını sağlayacak üçüncü strateji. Başka bir tabir ile bu ‘karşılıklı geri çekilme’ stratejisi ‘Altılı Masa’nın bir seçim bölgesindeki en güçlü ya da oy potansiyeli en yüksek parti üzerinden ortak bir liste hazırlayarak seçime girmesi.
Aritmetik hesaplamalarda en güzel strateji olarak görünse de tek parti listesinden ortak liste hazırlamanın önünde önemli pürüzler bulunuyor. Öncelikle, tek bir parti çatısı altında ortak liste hazırlanacaksa bu parti CHP olacaktır. CHP idaresi, tabanı ve seçmeni öteki bir parti altında seçime girmeyi kabullenemez. Lakin; birtakım kısımlardaki malum ‘CHP fobisi’ bunun önünde mahzur. Kendisini ‘sağcı’ olarak tanımlayan ve ‘muhafazakâr’ diye betimlediği bir kümesi temsil etme teziyle siyaset yapan partiler CHP amblemi altında seçime girmekten kaçınacaktır. Bununla birlikte, parlamento seçimlerinde ortak hareket etmenin önündeki öteki bir mahzur yeni kurulan partilerin tek başlarına seçime girerek kurumsallaşma süreçlerini olgunlaştırmak istemesi. Hakikaten Ali Babacan seçimlere kendi parti ve logosuyla gireceklerini açıkladı.
‘MUHALEFETİN HDP’NİN DAYANAĞINA MUHTAÇLIĞI VAR’
Buradan, sorunuzun ortak adaylık ile ilgili kısmına geçersek; ‘Altılı Masa’nın seçimi kazanabilmek, riske atmamak için Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ortak adayla girmeyi planladığı konuşuluyor. Parlamento seçimlerine kıyasla, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ortak bir aday üzerinde uzlaşmak daha kolaymış üzere görünse de ortak aday üzerinde ittifakın tüm bileşenlerini tıpkı anda ikna etmek kolay olmayacak. Sayın Kılıçdaroğlu’nun adaylığı ile ilgili sorduğunuz soru da bununla ilgili.
HDP’nin tavrı kıymetli. 6’lı ittifak dışında kalan muhalefetin mecliste anayasal değişiklik yapabilecek çoğunluğu elde etmesi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri ikinci tipe kaldığı takdirde de çoğunluğu elde edebilmesi için HDP’nin dayanağına muhtaçlığı var.
Özetle, muhalefet partileri tek başlarına AK Parti-MHP’yi geçemeyecekleri için ortak hareket etmek zorunda. Birebir vakitte, Türkiye’yi yönetebilecek kapasiteye haiz olduklarına dair seçmeni ikna etmeleri gerekiyor. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nin imzalanması ve ‘Altılı Masa’nın geçiş sürecinde yapacağı yasal düzenlemeler ve ıslahatlar üzerinde ayrıntılı biçimde çalışması bu açıdan değerli.
‘SOLCU TOPLUMSAL PROJELERE NASIL BAKTIKLARI PEK BİLİNMİYOR’
Bununla birlikte kimi çekincelerimi eklemek istiyorum. Öncelikle, koalisyon halinde hareket etmek muhalefetteyken gerekli olsa da iktidarı koalisyonla paylaşmanın kimi bölümlerde olumsuz bir algısı var. AKP’yi iktidara getiren ve iktidarda tutan telaffuzlardan biri koalisyon hükümetlerinin istikrarsızlıkla özdeşleşmesiydi. Bu algı devam ediyor mu yoksa AKP’nin son devirdeki performansı sonrası azaldı mı araştırmak gerekiyor. İkincisi, ‘Altılı Masa’ kapsayıcı lakin tüm muhalefeti, farklı ses ve siyasi projeleri temsil etmiyor. Millet ittifakı, sağ partiler artı CHP’nin ittifakı. HDP ve öbür sol kümeler ittifaka dahil olmasa da Türkiye’nin geleceği üzerine konuşurken bu kümelerle nasıl temas kurulacağı ve solcu toplumsal projelere nasıl baktıkları pek bilinmiyor. CHP, son periyotta neoliberalizm eleştirisi ve toplumcu iktisat siyasetleri planları geliştirerek en azından sol içinden konuşmaya da çaba ediyor. Öteki partiler ise onarım sürecinden AK Parti’nin altın yıllarına dönüşünü algılıyorsa CHP’nin kamucu ve yine bölüşüm projeleri bir sağ blok içinde nasıl uygulayacak? Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem inşa edilirken; gelir adaletsizliği ve işsizliğe nasıl deva bulunacak ve muhakkak başlı kümeler başta olmak üzere karşı sermayeye verilen ödünler nasıl geri alınacak, işçi kesim nasıl güçlendirilecek?
‘ERDOĞAN’NIN ÖNCELİKLE EKONOMİYİ DÜZELTMESİ GEREKİYOR’
AK Parti’nin oylarının giderek düştüğü ortak bir kıymetlendirme olarak kabul görüyor. Erdoğan’ın bu gidişi aksine çevirecek atılımları neler olabilir? Giderek artan bir gerginlik, sertleşme ve 7 Haziran 2015 seçimleri sonrası yaşanan süreç tekrarlanabilir mi?
Önümüzdeki devirde ne olur bilemeyiz lakin AKP Genel Lideri Erdoğan’ın oylarını tekrar yükseltebilmesi için öncelikle ekonomiyi düzeltmesi gerekiyor. Bu da pek mümkün görünmüyor. AKP bir yandan iktisatta bir toparlanma beklentisi içerisinde. Öte yandan, başarısızlığı ispatlanmış siyasetlerde ısrar ediyor. Erdoğan; yüksek enflasyon, alım gücündeki düşüş ve işsizlik üzere problemleri küresel seviyede yaşanan sürecin bir uzantısı ve dış güçlerin döviz kurunu manipüle etmesinin bir sonucu olarak görüyor. Bir manada, siyasetlerin istenen sonucu vermediği yerde retorik ve telaffuzun gücü devreye giriyor. Erdoğan ve AKP-MHP, dış güçlerin iktisada müdahalesine vurgu yaparak iktisattaki durumu Türkiye’nin bekası telaffuzuna dahil etmeye çalışıyor. Lakin, bunun pek işe yaramadığı görüldü. Ekonomik meseleleri dış güçlere bağlamanın AKP seçmeni dışında bir alıcısı yok. Orada da çözülmeler olduğu, AKP’nin ekonomiyi düzgün yönetemediği üzere bir algının AKP seçmeninde de yayıldığı görülüyor. Erdoğan’ın kaybettiği takviyesi geri kazanmak için elinde çok fazla bir araç da yok; zira, AKP son devrinde dozu giderek artan güvenlikçi-muhafazkar siyasi telaffuzuyla dar bir seçmen kitlesine hitap ederek iktidarda kalmaya çalışıyor.
Burada da güvenlikçi siyasetler vasıtasıyla gündemde tutulan beka söylemi devreye giriyor. Beka söylemi, AKP’nin MHP ile kurduğu ittifak sonrası Türkiye siyasetine yerleşti. Güvenlikçi siyasetlerin ulaşabileceği kitle iktisattaki dış güçler vurgusunun bilakis daha geniş. Beka üzerinden konuşmak Erdoğan’a siyası partiler ve ideolojik ayrışmaların üstünde siyaset yapma imkânı veriyor. Ancak, beka telaffuzunun de gelip dayandığı bir hudut var.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ilan ettiği Suriye operasyonunu gerçekleştirmedi. Kuşkusuz bunda bölgedeki aktörlerin, Rusya, ABD ve İran’ın da olumsuz tavrı kıymet taşıyor. Seçimlere hakikat böylesi büyük operasyonlar yaşanabilir mi ve bu operasyonlar seçimleri nasıl tesirler?
Böyle bir operasyon gerçekleşir mi bilemiyorum. Öteki yandan, seçimlere bu üslup bir operasyon sürecinde girmek Cumhurbaşkanı Erdoğan’a verilen takviyesi biraz arttırsa da bunun seçimi kazanmasına yetecek seviyede bir artış olacağı hayli kuşkulu.
‘KILIÇDAROĞLU’NUN ADALET ARAYIŞINI ROBOSKİ’DE SÜRDÜRMESİ ÇOK ÖNEMLİ’
Türkiye 20 yıllık AK Parti hükümetleri devrinde bugüne kadar görmediği bir ekonomik kriz yaşıyor. Geniş halk kitleleri giderek fakirleşiyor. Siz bu krizin AK Parti’yi seçimi kaybettirecek bir tesir yapabileceğini öngörüyor musunuz? Öte yandan iktidar değişiklikleri için ekonomik krizler tek başına kâfi bir münasebet olabilir mi?
İktidar değişiklikleri için yalnızca ekonomik kriz kâfi olur demek yanlış olur. Seçmenin partisiyle kurduğu bir bağ var ve bunu görmezden gelemeyiz. Bu bağ; başkanın karizması, kimlik ve ideoloji vs. üzerinden kuruluyor ve kolay aşınmıyor. Bu bağ üzerinden seçmen partisini kolay terk etmiyor ve partisine sıkıntı günlerinde kredi var. AKP’ye dönersek, bir kısım seçmenin partisine verdiği kredi artık tükenirken, bir kısım seçmenin ise Erdoğan ve AKP’ye (en azından) şu etap şartsız bir kredi vermiş üzere görünüyor. Bu takviye MHP ittifakıyla AKP’ye parlamentoda salt çoğunluğu sağlamalarına yetmese de AKP hala birinci parti ya da kimi araştırmacılara nazaran az bir farkla birinciliği CHP’ye kaptırmış durumda.
İktidar değişikliğini getirecek ve Türkiye’de bir değişim ve dönüşüm sürecinin önünü açacak olan ise AKP’nin iktisat başta olmak üzere Türkiye’nin problemlerini çözecek siyasi aktör olarak görülmesinden uzaklaşması. AKP’nin kredisini de tüketen bu. AKP’nin tahlillerin değil, meselelerin merkezinde görülmesi. AKP ve Erdoğan’a verilen dayanak ekonomik kriz sürecinde oldukça aşındı. MHP’nin oylarında da büyük bir düşüş var. Buradan dönüş sıkıntı görünüyor, zira AKP’nin geleceğe dair verebileceği bir umut bulunmuyor. Cumhur ittifakındaki bu gerileme, muhalefet bloğuna anayasal değişiklik yapabilme imkânı sağlayacak çoğunluğu elde etmenin önünü açtı.
CHP önderinin ‘helalleşme’ siyaseti gereği Roboski’yi ziyaret etmesini nasıl kıymetlendirmek gerekir? Bu ziyaretin Kürt seçmen üzerindeki tesirleri neler olabilir?
Kılıçdaroğlu’nun adalet arayışını Roboski’de sürdürmesi çok kıymetli. AKP giderek kısmi bir seçmen kitlesine yaslanmaya çalışırken, CHP ise toplumun farklı kesitlerinin yaşadığı adaletsizlikleri gündeme getirerek ve iktidara geldiğinde bunlara tahlil bulacağını belirterek siyasi tabanını genişletmeye çalışıyor. Bugüne dek sağ-muhafazakâr seçmendeki CHP alerjisini aşma arayışlarının, Kürt seçmenle diyalog kurmadan daha baskın olduğunu gördük. Demokratik toplumun inşası da farklı kesitlerin konuşabiliyor olmasından, birbirleriyle empati kurabilmelerinden ve tüm kısımlar ismine hak aramasından geçiyor.