ABD’de yaşayan Nobel ödüllü Türk bilim adamı Prof. Dr. Aziz Sancar, laboratuvar deneylerinde çok sık kullanılan EdU isimli bir molekülün, bilhassa beyin kanseri tedavisinde kullanılabileceğini keşfetti.
Sancar verdiği özel röportajda ABD’nin en saygın bilim mecmualarından Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) acil yayımlanan makalesindeki buluşuyla ilgili konuştu.
Sancar, birebir ay bir program için Türkiye’ye gittiğini ve dönüşte 10 kişilik takımı ile deneylere devam ettiklerini kaydederek, “Çünkü daha bir iki deney yapmıştık, pek emin değildik, döndükten sonra bu işe devam ettik. Bütün denetimleri yaptık ve bunun mutlaklığını ispat ettik. Ve hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük.” dedi.
Hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu söz eden Sancar, fakat bunun sebebini bulamadıkları için bu husustaki çalışmalara devam edilmediğini aktardı.
Sancar, EdU’nun özellikleri ile ilgili konuşmasına şöyle devam etti:
“Bu kimyasal unsur EdU’nun başka özelliği de ‘blood brain barrier’ diye bi şey var, ‘kan beyin seddi’ diye Türkçeye çevirebiliriz, ilaçların birçok kandan beyin dokusuna geçemiyor. Mesela kanserli hastaların yüzde 80’ninin tedavisinde kullanılan cisplatin isimli ilaç bu bariyerden geçemiyor, o bakımdan beyin kanserleri bununla tedavi edilemiyor. Bu EdU basitçe hiç sorun olmadan (beyne) giriyor. Biz de bu iki şeyi bir ortaya koyduk, bu kanser hücresini öldürüyor beyne kolaylıkla giriyor. Olağan beyin hücreleri DNA sentezi yapmadıkları için bu kimyasal maddeyi DNA’larına koymuyorlar ancak kanser hücreleri devamlı çoğaldıkları için DNA sentezi yapıyor ve EdU’yu DNA’larına alıyorlar. Sonra (hücredeki) ekzisyon tamir onu çıkarıyor, tekrar koyuyor, tekrar çıkarıyor, sonunda kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor.”
Buluş, evvel fareler üzerinde sonra istekli hastalarda denenecek
Tam açılımı “5-ethynyl-2-deoxyuridine” olan EdU’nun olağan DNA’da bulunan timin sentetik bir biçimi olduğu bilgisini veren Sancar, öteki moleküllerle ortalarındaki farkın çok az olduğunu, DNA’nın da bu farkı göremeyerek EdU’yu içine aldığını belirtti.
Sancar, buluşla ilgili gelinen noktadan sonraki süreç için de şunları kaydetti:
Fare deneylerinin bitmesinin 2 yıl alabileceğini belirten Sancar, bu araştırmaların çoklukla uzun ve değerli olduğunu ve birçok vakit da sonuç vermeyebileceğine işaret etti.
Sancar, şu basamakta bu buluşun insan tedavisinde muvaffakiyet oranının yüzde 3 olarak gördüğünü kaydederek, kanser hastalarına da “Mesajım şu, optimist olun, şimdiki imkanlarla en düzgününü yapmaya çalışın.” diye seslendi.
Türkiye’de bu mevzuda başarılı tedaviler yapıldığını vurgulayan Sancar, şöyle devam etti:
“Bu dünyaya gelmişiz, güzel bir şey bırakıp göçüp gideceğiz”
Aziz Sancar, 75 yaşına karşın hala bu kadar azimle çalışmasının sırrına dair soruya da şu karşılığı verdi: